Skip to main content

Jak Żydzi stali się tak mądrzy?

Zapewne Szanowny Czytelnik wielokrotnie spotkał się z opinią, że Żydzi (rozumiani jako grupa etniczna) mają ponadprzeciętnie wysoki wpływ na losy świata. To właśnie im przypisywane są główne role w wielu spiskowych teoriach dziejów. „Informacje” dotyczące ich wszechwładzy w sektorze finansowym, paliwowym czy naukowym przez wielu uznawane są niemal za pewnik. Te stereotypy są oczywiście, niejako z definicji wyolbrzymiane, ale warto zastanowić się, czy nie tkwi w nich przysłowiowe ziarno prawdy?

Pochodzenie etniczne

Pod względem etnicznym Żydzi nie stanowią jednorodnej grupy. Pomimo faktu, iż wywodzą się z plemienia, które w zamierzchłych czasach zamieszkiwało okolice rzeki Jordan, dzisiaj dzielą się na kilka odrębnych wspólnot. Żydzi Sefradyjscy (Sefradyjczycy) zamieszkiwali tereny Półwyspu Iberyjskiego, Mizrahi koncentrowali się na Środkowym Wschodzie oraz północnej części Czarnego Kontynentu, a Bene Izrael osiedlili się w Indiach. Największą z tych wspólnot stanowią Żydzi Aszkenazyjscy. Dziś stanowią oni około jedenastomilionową grupę, której największe skupiska zamieszkują Stany Zjednoczone i Izrael. W przeszłości zamieszkiwali oni głównie terytoria dzisiejszych Niemiec oraz Polski. W języku hebrajskim słowo „Ashkenaz” oznacza Germanie. Ta właśnie grupa będzie stanowiła centrum naszego zainteresowania

Żydzi aszkenazyjscy

Badania IQ – jeden ze wskaźników

W publikacji pt. „The 10, 000 year explosion. How civilization accelerated human evolution„, Gregory Cochran i Henry Harpending podają następujące dane. Średnia inteligencji dla Europejczyków waha się w okolicach 100 punktów IQ. W przypadku Żydów Aszkenazyjskich wynosi ona 112-115 punktów IQ. Naturalnie miernik IQ nie jest jedynym, ani zupełnym sposobem na pomiar szeroko pojętej ludzkiej inteligencji. Poza dyskusją pozostaje fakt, że wyznacznik ten jednak coś mierzy. Wiele badań wykazało bowiem silną korelację pomiędzy liczbą punktów IQ, a wysokością zarobków czy osiągnięciami w nauce. Inteligencja mierzona w IQ jest również czynnikiem determinowanym głównie genetycznie.

Środowisko i otocznie społeczne

Różnice wynikające ze środowiska, w którym człowiek dorasta, są znacznie niższe niż te, które dziedziczymy dzięki DNA (teza ta została statystycznie potwierdzona dzięki pomysłowemu porównaniu wyników testów IQ rozdzielonych po urodzeniu jednojajowych bliźniaków i biologicznego rodzeństwa wychowywanego razem, a więc w możliwie zbliżonym środowisku). Zamieszkująca Stany Zjednoczone populacja Żydów Aszkenazyjskich stanowi mniej niż 3 procent mieszkańców tego kraju, natomiast ich udział wśród amerykańskich zdobywców Nagrody Nobla wynosi aż 27 procent. Ponad połowa dwudziestowiecznych prestiżowych turniejów szachowych została wygrana właśnie przed przedstawicieli interesującej nas tutaj grupy etnicznej. Ta nadreprezentacja jest wręcz nieprawdopodobnie wysoka. Autorzy wspomnianej wyżej publikacji podają szereg innych danych, które niezbicie wskazują na miażdżącą przewagę Aszkenazyjczykow wśród zdobywców prestiżowych naukowych nagród.

Synagoga Princes Road, Liverpool, Wielka Brytania

Ciekawe geny

Oprócz tego faktu, Brytyjczycy zauważają jeszcze jedną ciekawą statystyczną aberrację. Otóż wśród „Ashkenazi” można zauważyć kumulację recesywnych genów, powodujących ciężkie choroby genetyczne, kończące się śmiercią w wieku niemowlęcym lub nawet płodowym. Mowa tutaj między innymi o chorobie Taya-Sachsa czy chorobie Gauchera. Występowanie niektórych spośród wielu mutacji, ponadproporcjonalnie często występujących w populacji, sięga nawet stukrotności średniej europejskiej! Recesywność przenoszących wspominane choroby genów oznacza, iż osobnik heterozygotyczny – posiadający tylko jedną kopię zmutowanego genu – jest nosicielem choroby, sam jednak nie zapada na nią. Fatalne okazuje, się dopiero posiadanie dwóch jednakowych zmutowanych alleli. Tak częste występowanie w danej grupie mutacji, powodujących śmiertelne choroby, skazuje sporą część potomstwa na pewną śmierć.

Bliski wschód – pochodzenie

Dla obu tych statystycznych zaburzeń autorzy proponują jedno wyjaśnienie. Wiąże się ono z udokumentowanymi historycznie dziejami. Jak już wspomniano, Żydzi wywodzą się z plemion zamieszkujących w prehistorycznych czasach terytoria Bliskiego Wschodu. Żadne, znane autorom, starożytne zapiski nie wskazują na ponadprzeciętne uzdolnienie Żydów w jakimkolwiek kierunku. Jeżeli już, to wyjątkowe przymioty przypisywane były raczej mieszkańcom starożytnej Grecji. Można więc przyjąć, że Hebrajczycy nie startowali z uprzywilejowanej pozycji. Co więc spowodowało ich sukces?

Bazylika Grobu Świętego

Żydzi – różnorodny naród

Od Starożytności w wyniku najpierw rzymskich, a później arabskich podbojów, Żydzi stanowią wiele rozproszonych po świecie wspólnot. Zawsze były one silnie autonomiczne. Cementowała je głęboka religijność. Do świętej księgi judaizmu, Tory, przez setki lat dodawane zostały nakazy o charakterze religijnym, umożliwiające przetrwanie w często wrogim, a zawsze zupełnie obcym otoczeniu. Noszą one nazwę Talmudu. Nakazy religijne wymuszały na Judejczykach wysoką dzietność oraz zakazywały małżeństw z wyznawcami innych religii. To kulturowe uwarunkowanie powodowało idealne warunki do gromadzenia się mutacji w puli genetycznej Aszkenazyjczyków. Do tego należy dodać liczne prześladowania i pogromy, które dziesiątkowały ludność żydowską od wczesnego Średniowiecza, aż po wiek XX. Kombinacja tych czynników stwarzała idealne warunki do, postulowanej przez Cochrana i Harpendinga, przyspieszonej ewolucji.

Hermetyczność kulturowa

Wysoka dzietność w hermetycznej kulturowo i biologicznie grupie, która zostaje poddana licznym naciskom selekcyjnym (prześladowania i pogromy), to idealne warunki dla działania sił doboru naturalnego. To właśnie umożliwiło w relatywnie krótkim okresie czasu znaczne podwyższenie średniej IQ, a co za tym idzie sukcesy na polu nauki i biznesu, których świadectwa można znaleźć nie tylko analizując dwudziestowieczne dane, ale także posiłkując się zapiskami historycznymi sięgającymi Średniowiecza. Za owo przystosowanie zapłacona została jednak wysoka cena. Presja selekcyjna, działająca w kierunku zwiększania inteligencji, pozostawiła bagaż w postaci genetycznych chorób, z których znaczna część związana jest z funkcjonowaniem układu nerwowego.

Ramy niniejszego artykułu nie pozwalają na zagłębienie się w fascynujące szczegóły omawianej tutaj problematyki. Zainteresowanych nią czytelników odsyłam do wspomnianej już publikacji „The 10, 000 year explosion. How civilization accelerated human evolution”.

 

Stefan Zimny